شب یلدا یکی از جشن های باستانی ایران است که مصادف است با انقلاب زمستانی. انقلاب زمستانی در ستاره شناسی یعنی زمانی که خورشید در بیشترین فاصله با نیم کره ی شمالی زمین قرار گرفته و در حقیقت آغاز زمستان است و کوتاه ترین روز سال. از طرفی در خطه ی خراسان به آن شب چله نیز می گویند این نام گذاری به این دلیل است که چهل روز اول زمستان را «چله بزرگ» و بیست روز بعد از آن را «چله کوچک» نامیده‌اند. واژه ی چلّه برگرفته از چهل و مخفف «چهله» و صرفاً نشان‌دهنده ی گذشت یک دوره ی زمانی معین (و نه الزاماً چهل روزه) است.
تاریخچه شب یلدا
یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار میکردهاند. در این آیین، یلدا روز تولد خورشید و بعدها تولد میترا یا مهر بوده است. از طرفی ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه نقل کرده است که شب یلدا در حقیقت میلاد مهر است.
میترا از خدایان باستانی هند و ایرانی و درواقع کسی است که ساعات روز را طولانی کرده و در نتیجه برتری خورشید پدیدار می شود.
این جشن درواقع از سال ۵۰۲ قبل از میلاد توسط داریوش یکم در تقویم رسمی ایران باستان راه یافت.
یلدا در ماه پارسی «دی» قرار دارد که نام آفریننده در زمان پیش از زرتشتیان بوده است که بعدها او به نام آفریننده نور معروف شد.
در واقع نامگذاری نخستین ماه زمستان و سال نو با نام «دی» به معنای دادار/خداوند از همان باورهای میترایی سرچشمه می‌گیرد.
نور، روز و روشنایی خورشید، نشانه‌هایی از آفریدگار بود در حالی که شب، تاریکی و سرما نشانه‌هایی از اهریمن. مشاهده تغییرات مداوم شب و روز مردم را به این باور رسانده بود که شب و روز یا روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی به سر می‌برند. روزهای بلندتر روزهای پیروزی روشنایی بود، در حالی که روزهای کوتاه‌تر نشانه‌ای از غلبه ی تاریکی.
خوراکی های شب یلدا
در این شب ایرانیان با انداختن سفره ای به نام سفره چله این شب را جشن میگیرند در این سفره میوه هایی مثل انار و هندوانه گذاشته می شود که رنگ قرمز آنها نماد خورشید است.
همچنین آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق بوده که در بعضی مناطق کشور از میوه های خشک مثل توت، کشمش، انجیر و زردآلو نیز به عنوان آجیل شب یلدا استفاده می‌شود. آجیل به عنوان سالم‌ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست که در درمان یبوست، چاقی، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان معده و روده بسیار مؤثر است.
شاید جالب باشد بدانید که این جشن بیشتر توسط دهقانان و کشاورزان برگزار می شده و چون تا دهه های نزدیک به ما جمعیت کشور بیشتر کشاورز و روستایی بوده است، این جشن کم کم توانسته به میان همه ی مردم رخنه بکند. آئین خوردن آجیل و تنقلات در شب یلدا، در حقیقت جشن خانوادگی بهره برداری از اندوخته ناشی از نه ماه کار پویا و توان فرسای همه اعضای خانواده برای روزهای سیاه شان ( رکود و تعطیلی طبیعت) بوده است.
نکته ی پایانی
در آخر، لازم به ذکر است که در دنیای مدرن امروز که مردم در دنیای گرفتاری هایشان غرق شده اند و روز به روز از هم دورتر می شوند جشن های باستانی همچون یلدا می توانند مثل یک قلاب انسان ها را از کلیشه ها و مشغله هایشان جدا کند و بهانه ای باشد برای هم نشینی با کسانی که دوستشان دارند و از بودن با آنها لذت می برند. شاید راز ماندگاری هزار ساله ی این جشن نیز همین باشد چرا که انسان ها به هر چیزی که آنها را از غم و ناراحتی رها می کند چنگ می زنند و یلدا هم درواقع مهمانی است که طبیعت مارا به آن دعوت می کند تا بتوانیم کمی از روتین زندگی رها شویم.
مطلب بسیار عالی بود
ممنون از همراهی تون.